ALEVİLİKTE “OCAK TANIMLARI”: EPİSTEMOLOJİK VE ONTOLOJİK BİR BAKIŞ
Anahtar Kelimeler:
Alevilik, Ocak, Ocak Kavramı, Ocak Sistemi.Özet
Türk kültüründe bir kült olarak geniş ve önemli bir yer tutan ocak kavramı, Alevi inanç sistemi içerisinde özgün bir anlam ve kavramsal çerçeveye sahiptir. Alevi inancının tarihî süreç içerisinde “ocak sistemi” adı verilen yapılanma, inanç mensubu olan dede ve talip topluluklarının sosyal, kültürel, dinî, hukukî ve ekonomik bakımdan bu sistem çerçevesinde organize oldukları görülmektedir. Literatür taraması yöntemiyle hazırlanan bu çalışmada, ocak teriminin Alevi inanç sistemi içerisinde kazandığı kavramsal anlamıyla ne zamandan beri kullanıldığı ve inanç merkezli bir yapılanma biçimi olarak tarihî süreç içerisindeki ilk oluşumuna yönelik birtakım görüşlere yer verilmiştir. Öncelikle eski Türk topluluklarında ocak olgusunun yeri ve önemi üzerinde durularak, daha sonra etimolojik boyutu, Alevilik-Bektaşilik literatüründeki yeri, tarihsel ve sosyolojik boyutları genel olarak incelenmeye çalışılacaktır.
Referanslar
Ak, M. (2018). Türk halk dindarlığı ve evliya inancı: Sosyolojik bir yaklaşım. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (86), 95-110.
Akın, B. ve Ekici, M. (2012). “Diyarbakır Yöresi Alevi Ocakları Üzerine Bir Değerlendirme”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 63, 231- 246.
Akın, B. (2017). “Alevilikte ocak: Kavramsal çerçeveye ve tarihî arka plana yeni bir bakış”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17(2), 239-264.
Akın, E. (2022). “Kutsal”dan “kurgu”ya: Alevi-Bektaşi ziyaret kültürünün Talip Apaydın romanlarına yansıması. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, (26), 106-133.
Aksüt, H. (2004). Anadolu Aleviliğinin oluşum yerlerinden biri olarak Diyarbakır yöresi. I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu (ss. 751–761). İzmir: O.R.B. Organizasyon.
Ayverdi, E. H. (Rençber, İ., Akt.). (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Baş, M. (2013). Dinlerde ve Geleneksel Türk İnanışlarında Dağ Kültü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,13(1), 165-179.
Bozkuş, A. (F. R. Bozkuş’tan aktaran). (2006). Sivas Aleviliği. Isparta: Fakülte Kitabevi.
Çelik, H., & Kırteke, S. Alevî/Kızılbaşlık’ta ocak kültü.
Çeribaş, M. & Köse, S. (2018). ALEVİ inanç sisteminde ‘dedelik kurumu’nun menşei meselesi ve ‘dedelik kurumu’na dair yeni değerlendirmeler, Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 11(22), 13-27. https://doi.org/10.12981/motif.449
Ersal, M. (t.y.). Alevi inanç-dede ocaklarının teşkilatlanması üzerine bir değerlendirme.
Eröz, M. (t.y.). Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik.
Gezik, E. (t.y.). Rayberler–Pirler ve Mürşidler (Alevi ocak örgütlemesine dair saptamalar ve sorular.
Kurt, B. ve Çal, İ. (2021). Alevilikte ocak geleneği ve Ali Bircivan Ocağı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (98), 131-150.
Ocak, A. Y. (2013). Türkler, Türkiye ve İslam: Yaklaşım, yöntem ve yorum denemeleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Oytan, M. T. (2007). Bektaşiliğin içyüzü: Dibi, köşesi, yüzü ve astarı. İstanbul: Demos Yayınları.
Rençber, R. (2014). Adıyaman Alevilerinde türbe veya yatır ziyareti. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (71), 209-224.
Taş, K. (2019). Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan köklü tarihi ile Kureyşan Ocağı. Ankara: Berikan Yayınevi.
Uludivan. (t.y.). Yol cümleden uludur!. https://www.uludivan.de/Yol-c.ue.mleden-uludur-ar-.htm
Yalgın, E. (t.y.). Kürt Aleviliği - 2: Reya/Raa Haqi inancı.
Yaman, A. (2004). Alevilikte dedelik ve ocaklar: Dedelik kurumu ekseninde değişim sürecinde Alevilik. Ankara: K.A.S. Derneği Yayınları.
Yaman, A. (2006). Kızılbaş Alevi ocakları. Ankara: Elips Kitap.
Yaman, A. (2011). Alevilikte ocak kavramı: Anlam ve tarihsel arka plan. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 59, 43–64.
Yıldırım, R. Geleneksel Alevilik.
Yılmaz, M., & Erdemir, A. (Ed.). (2012). II. Uluslararası Tarihten Bugüne Alevîlik Sempozyumu (23–24 Ekim 2010) (ss. 178–192). Ankara: Cem Vakfı Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Bülent KARA
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
